Vì sao đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội mới triển khai được 10%?

Mới thực hiện được 10% mục tiêu xây dựng nhà ở xã hội

Chia sẻ tại tọa đàm “Giải pháp đảm bảo có ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội: Cơ chế kích thích doanh nghiệp” do báo Dân Việt tổ chức sáng nay, ông Chử Văn Hải, Trưởng phòng Phát triển và Quản lý nhà ở xã hội, Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết giai đoạn vừa qua trên địa bàn cả nước có 657 dự án nhà ở xã hội được triển khai, quy mô 600.000 căn.

Trong đó, số dự án đã hoàn thành là 103 dự án, với khoảng 67.000 căn. Cả nước cũng đã khởi công xây dựng nhiều dự án với tổng quy mô khoảng 125.000 căn. Các dự án được chấp thuận chủ trương, đến nay có khoảng 414 dự án, với quy mô 406.000 căn.

Riêng trong năm 2024, với sự quyết tâm vào cuộc của các cấp, ngành, kết quả công tác phát triển nhà ở xã hội đạt được rất nhiều tích cực.

Ví dụ, các dự án nhà ở xã hội hoàn thành trong năm 2024 đã tăng khoảng 146% so với 2023. Dự án được chấp thuận chủ trương tăng 113%. Số lượng dự án đã được chấp thuận chủ trương đã tăng rất cao, tăng 201% so với năm 2023. Tổng số căn hộ đã khởi công và hoàn thành cho đến thời điểm, so với mục tiêu đến năm 2025 này đạt khoảng 45%.

“Mặc dù chúng ta đã đạt được rất nhiều kết quả tích cực, nhưng so với nhu cầu, yêu cầu và mục tiêu của dự án vẫn chưa đáp ứng được”, ông Hải chia sẻ.

Đồng tình với số liệu của ông Chử Văn Hải, TS Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách Tài chính – Tiền tệ quốc gia đánh giá nguồn cung nhà ở xã hội hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân. Nguồn cung nhà ở giá thấp, nhà ở xã hội hiện nay vẫn còn khan hiếm.

Số liệu thống kê cho thấy tổng số căn hộ mới hoàn thành ước tính vào khoảng 100.000 căn, tương đương 10% chỉ tiêu của Đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội.

“Từ nay đến năm 2030, muốn hoàn thành mục tiêu 1 triệu căn nhà ở xã hội thì cần phải đẩy nhanh tiến độ. Mỗi năm cần phải đạt được khoảng 150.000 căn mới hoàn thành được mục tiêu”, TS Cấn Văn Lực tính toán.

Những vướng mắc phát triển nhà ở xã hội

Thảo luận tại tọa đàm, các chuyên gia nêu ra những vướng mắc chính trong việc xây dựng nhà ở xã hội tập trung vào 3 nút thắt lớn gồm pháp lý, nguồn vốn và quỹ đất.

Cụ thể, ông Hải cho biết đề án đầu tư xây dựng 1triệu căn hộ nhà ở xã hội được phê duyệt năm 2023, đến nay mới thực hiện hơn 2 năm. Các bộ, ngành, địa phương, kể cả các chủ đầu tư vẫn cần thêm thời gian quy hoạch, bố trí quỹ đất, thủ tục.

Thứ hai là dự án nhà ở xã hội cũng cần thực hiện thủ tục giống dự án khác, nên cần thời gian để triển khai thực hiện.

Thứ ba là quá trình từ khi khởi công cho đến khi hoàn thành dự án, ít nhất phải mất từ 1 đến 2 năm. Ngoài ra, đối với quỹ đất, hiện nay hầu hết đã địa phương đã bố trí, qua tổng hợp sơ bộ của Bộ Xây dựng đến hết năm 2024 cả nước đã bố trí được 1.309 vị trí quy hoạch, với khoảng 9.737ha đất làm nhà ở xã hội.

Tuy nhiên, một số địa phương rất quan tâm đầu tư hạ tầng kỹ thuật để kết nối, thu hút doanh nghiệp đầu tư nhưng còn khó khăn trong công tác bồi thường giải phóng mặt bằng. Một phần do thiếu nguồn ngân sách Nhà nước, phần khác do dự án này thủ tục lựa chọn chủ đầu tư còn tương đối phức tạp, phải qua đấu thầu, mất rất nhiều thời gian.

Ông Lê Văn Bình, Phó cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng cần phải phân tích những vướng mắc từ 2 khía cạnh là chính sách và quá trình thực hiện chính sách.

Về chính sách, ông Bình cho biết Luật Đất đai 2013 và Luật Nhà ở 2014 tồn tại một số bất cập. Ví dụ, các dự án nhà ở xã hội theo Luật Đất đai 2013, quy định quỹ đất cho nhà ở xã hội không phải qua đấu giá, chỉ giao đất, nhưng Luật Nhà ở 2014 quy định phải đấu thầu. Điều này khiến quá trình triển khai dự án mất thời gian, kéo dài.

Thứ hai vấn đề tồn tại trong chính sách là việc quy hoạch theo quy định của Nhà nước về nhà ở xã hội. Quỹ đất dành cho nhà ở xã hội trước đây còn mang tính chất thụ động, trung ương đưa quy hoạch đất đai, các địa phương có chỉ tiêu và dựa trên đó là quy định bao nhiêu tỷ lệ dành quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội. Tuy nhiên khi Luật Đất đai 2024 và Luật Nhà ở 2024 có hiệu lực, các địa phương đã được chủ động trong việc triển khai bố trí quỹ đất nhà ở xã hội.

Ông Bình cũng cho biết chính sách đầu tư dự án nhà ở xã hội chưa hấp dẫn nên khó thu hút được nhiều nhà đầu tư tham gia. Ngoài ra, quy định dành 20% quỹ đất cho nhà ở xã hội trong dự án nhà ở thương mại không được thực hiện triệt để, có hiện tượng doanh nghiệp nộp tiền chuyển đổi nhưng sau đó không phát triển dự án nhà ở xã hội.

Còn TS Cấn Văn Lực nhận định vướng mắc lớn nhất liên quan đến cấp chấp thuận cho chủ đầu tư, liên quan đến các quy định đấu thầu. Ông cho rằng đây mới là vấn đề cần tháo gỡ. Theo đó, phương thức đấu thầu sẽ mất 1-2 năm để lựa chọn được chủ đầu tư thực hiện dự án nhà ở xã hội. Ông Lực cho biết, trong phiên họp mới đây với Thủ tướng Chính phủ, các doanh nghiệp đề xuất phương án chỉ định thầu với chủ đầu tư, doanh nghiệp đáp ứng được tiêu chí đưa ra.

Đồng tình với quan điểm của chuyên gia Cấn Văn Lực, luật sư Nguyễn Văn Đỉnh cho rằng phương án chỉ định thầu sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai xây dựng nhà ở xã hội. Tuy nhiên, ông Đỉnh nêu quan điểm cần nghiên cứu có những tiêu chí, quy định nhất định để giảm thiểu nguy cơ xin – cho, lợi ích nhóm khi thực hiện chỉ định nhà đầu tư.